Teoretycznie każdy z doświadczenia wie, czym jest katar. Uporczywa wydzielina, zatkany nos, podrażniona śluzówka — to tylko niektóre objawy nieżytu nosa. W praktyce jednak specyfika oraz przyczyny kataru mogą być różne i nie zawsze jesteśmy w stanie uporać się z nim bez stosownego leczenia.
Gdy dopada nas choroba, np. przeziębienie bądź grypa, zwykle najmniej przejmujemy się katarem. W końcu jest to przypadłość zdarzająca się często, uważana za niegroźną dla zdrowia, która — zgodnie ze znanym powiedzeniem — nawet nieleczona minie po 7 dniach. Niestety rzeczywistość często weryfikuje nasze podejście, bo o ile katar wywołany przez wirusy rzeczywiście może minąć wraz z infekcją (o ile nie dojdzie do powikłań!), o tyle z katarem bakteryjnym trzeba będzie podjąć walkę, niekiedy nawet z zastosowaniem antybiotyków.

Katar wirusowy

Katar wywołany wirusami występuje zdecydowanie częściej. Związane jest to głównie z bardzo krótkim czasem inkubacji wirusów, który zwykle wynosi od kilku do kilkunastu godzin. Na infekcje najbardziej narażeni jesteśmy jesienią i zimą, gdy nasza odporność jest obniżona, a warunki pogodowe są zmienne i niesprzyjające, ale zachorować można również latem np. w wyniku nierozważnego korzystania z klimatyzacji.

Przyczyny infekcji wirusowej

Infekcja spowodowana jest wirusami, najczęściej rynowirusami lub adenowirusami. W przypadku grypy mamy do czynienia z wirusami typu A i B. Do zakażenia wirusem dochodzi bardzo szybko, zwykle drogą kropelkową.

Cechy charakterystyczne wydzieliny

Przy zakażeniu wirusowym wydzielina początkowo jest obfita, wodnista, lejąca, rzadka, bezbarwna i bezzapachowa. Po pewnym czasie może stawać się nieco mętna i nabierać kremowego zabarwienia i konsystencji. Zwykle katarowi towarzyszy odruch kichania. W większości przypadków wydzielinę z łatwością usuwamy z nosa, jednak choremu może towarzyszyć ciągłe uczucie zatkania jam nosowych i obrzęk śluzówki.

Objawy towarzyszące katarowi

Objawy, które najczęściej pojawiają się wraz z katarem wirusowym zaliczamy, to m.in.:

• gorączka, która nie przekracza 38°C
• częste kichanie
• osłabienie organizmu, zmęczenie, złe samopoczucie, ogólne rozbicie
• obrzęk błony śluzowej
• ból głowy i mięśni
• ból gardła
• niekiedy również kaszel

Leczenie kataru wirusowego

Leczenie infekcji wirusowej ma charakter objawowy. W przypadku kataru najbardziej doskwierające są dwie dolegliwości: cieknąca wydzielina oraz przekrwiona i obrzęknięta błona śluzowa. Wydzielinę należy sukcesywnie usuwać przy użyciu jednorazowej chusteczki. Dodatkowo można stosować krople do nosa hamujące produkcję wydzieliny (np. zawierające bromek z bromkiem ipratroprium). Na obrzęk dostępne są w aptekach krople, aerozole i żele do nosa obkurczające błonę śluzową nosa (zwykle z oksymetazoliną lub fenylefryną). Preparaty tego rodzaju nie powinny być jednak stosowane dłużej niż przez 3-4 dni, gdyż długotrwale używane mogą prowadzić do powikłań w postaci tzw. kataru polekowego. Niekiedy powodują wysuszenie śluzówki, dlatego zaleca się równoległe stosowanie nawilżających sprayów z wodą morską i substancjami sprzyjającymi regeneracji błony śluzowej.

Jak długo trwa katar wirusowy?

Objawy infekcji wirusowej, w tym również katar, zwykle utrzymują się od 7 do 14 dni. Mają charakter narastający, a więc w pierwszej kolejności pojawia się osłabienie organizmu, lekka chrypka i katar, które następnie przeistaczają się w ostry ból gardła, zatykający nieżyt nosa, kichanie, a nawet zapalenie w okolicach błon śluzowych.

Katar bakteryjny

Katar bakteryjny występuje zdecydowanie rzadziej od wirusowego, ale objawy są znacznie bardziej uciążliwe i trudniejsze do wyleczenia. Co ważne, do nadkażenia bakteryjnego błony śluzowej dochodzi bardzo często w wyniku braku leczenia lub nieprawidłowej terapii infekcji wirusowej. Innym powodem kataru bakteryjnego są m.in. bakteryjne zapalenie zatok, bakteryjne zapalenia gardła, a nawet bakteryjne zapalenie ucha.

Przyczyny infekcji bakteryjnej

Katar bakteryjny najczęściej wywołany jest takimi bakteriami jak: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenze, Moraxella catarrhalis, Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aereus. Do zakażenia zwykle dochodzi drogą kropelkową.

Cechy charakterystyczne wydzieliny

Przy infekcji bakteryjnej wydzielina jest gęsta, często określana jako ropna. Początkowo przezroczysta, z czasem nabiera koloru żółtego, zielonożółtego lub szarawego, co związane jest z obecnością ropy i śluzu w przewodach nosowych. Zwykle ma również nieprzyjemny zapach, co także jest cechą charakterystyczną dla zakażenia bakteryjnego. Wydzielina spływa po tylnej ścianie gardła, więc może pojawiać się również mokry kaszel. Niekiedy tworzą się nawet ropne czopy w nosie. Usunięcie gęstej wydzieliny może być trudne, a chorzy zwykle borykają się też z problemem zatkanego nosa, a więc również trudnościami w oddychaniu przez nos, rozpoznawaniem smaku czy zmienioną barwą głosu.

Objawy towarzyszące katarowi

Do głównych objawów towarzyszących katarowi bakteryjnemu zaliczamy m.in.:

• gorączka przekraczająca 38,5°C
• mokry kaszel (spowodowany spływającą wydzieliną z nosa)
• uczucie drapania w gardle
• ból głowy (w przypadku zapalenia zatok ból nasilający się przy pochylaniu głowy)

Leczenie kataru bakteryjnego

Jak już zostało wspomniane, leczenie kataru bakteryjnego jest nieco trudniejsze i zwykle wymaga więcej czasu. Należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ w wielu przypadkach niezbędne jest wdrożenie antybiotykoterapii. Leczenie antybiotykami musi odbywać się pod okiem specjalisty i tylko wówczas, gdy istnieje pewność, że katar ma podłoże bakteryjne.

Leki na katar dostępne bez recepty, po które pacjent może sięgnąć samodzielnie, przy zakażeniu bakteryjnym zwykle działają w mniejszym stopniu niż przy infekcji wirusowej. Z uwagi na ich ograniczone działanie trzeba uważać z dawkowaniem. Nigdy nie należy przekraczać zalecanych przez producenta dawek, a jeśli nie zauważamy poprawy po zastosowaniu zakupionego samodzielnie preparatu, należy skonsultować się z lekarzem.

Jak długo trwa katar bakteryjny?

Katar bakteryjny może utrzymywać się dłużej niż 10 dni, zwykle wraz z szeregiem objawów towarzyszących zakażeniu bakteryjnemu.

Higiena i oczyszczanie nosa przy katarze bakteryjnym i wirusowym

Nie wolno zapominać o tym, że oprócz wdrożonego leczenia farmakologicznego konieczna jest regularna higiena i bieżące oczyszczanie nosa z wydzieliny. Zalegająca wydzielina tworzy idealne środowisko do namnażania się wirusów czy bakterii, więc aby temu zapobiec, należy ją na bieżąco usuwać.

Dodatkowo warto stosować dostępne bez recepty preparaty sprzyjające oczyszczaniu nosa i wykazujące właściwości pielęgnacyjne. Pomocna będzie naturalna woda morska wzbogacona o glicerol, wyciąg z aloesu, kwas hialuronowy lub olejek eukaliptusowy, które sprzyjają nawilżeniu, odbudowie błony śluzowej i zmniejszeniu obrzęku śluzówki oraz łagodzą podrażnienia. Dzięki temu można łatwiej oddychać i skuteczniej pozbyć się zalegającej wydzieliny z nosa.

Regularna higiena i oczyszczanie jam nosowych to nie tylko wspomaga leczenie infekcji bakteryjnych i wirusowych, ale również ma istotne znaczenie w profilaktyce tych dolegliwości.