Katar, kichanie i dokuczliwe uczucie „zatkanego nosa” – to główne objawy obrzęku błony śluzowej nosa. Dolegliwość bywa bardzo nieprzyjemna i uporczywa. W standardowej formie nie jest groźna dla zdrowia i można ją skutecznie wyleczyć odpowiednimi lekami lub łagodzić objawy domowymi sposobami. Jednak nieleczony obrzęk błony śluzowej nosa, grozi wystąpieniem poważniejszych powikłań.

Obrzęk błony śluzowej nosa pojawia się w wyniku stanu zapalnego w obrębie śluzówki jamy nosowej. Zwykle występuje wskutek infekcji (wirusowej, bakteryjnej lub grzybiczej), reakcji alergicznej, zmian hormonalnych, po niektórych lekach lub jako konsekwencja wdychania pyłów albo substancji drażniących. Jest to dolegliwość dość uporczywa, szczególnie u osób cierpiących na przewlekły nieżyt nosa. Warto więc zastosować odpowiednie środki pielęgnacyjne lub lecznicze, łagodzące przykre objawy.

Nos — jakie spełnia funkcje?

Zwykle nie zastanawiamy się nad tym, jak ważne dla organizmu funkcje spełnia nos. Przede wszystkim bierze udział w procesie oddychania. To właśnie w nosie powietrze zostaje oczyszczone i nawilżone, a dopiero później trafia przez gardło i krtań do dolnych dróg oddechowych (oskrzeli i płuc).

Kluczową rolę w procesie oczyszczania powietrza w organizmie ludzkim odgrywa błona śluzowa jamy nosowej. Śluzówka nosa wysłana jest nabłonkiem migawkowym, w którym znajdują się gruczoły śluzowe. Taka struktura tworzy tzw. samooczyszczający mechanizm śluzowo-rzęskowy. Zadaniem gruczołów jest produkcja wydzieliny śluzowej, która nawilża nabłonek i ogranicza przenikanie do wnętrza organizmu różnorodnych zanieczyszczeń, drobin ciał obcych i patogenów wirusowych czy bakteryjnych. Następnie są one usuwane na zewnątrz przez otwory nosowe za pomocą ruchu rzęsek nabłonka migawkowego.

Oprócz uczestniczenia w procesie oddychania nos spełnia również inne ważne funkcje, takie jak:

• ogrzewanie wdychanego powietrza
• rozróżnianie zapachów (węch)
• funkcje rezonacyjne (dźwięczność i odpowiednia barwa głosu)

Przyczyny obrzęku śluzówki nosa

Do głównych przyczyn obrzęku śluzówki zaliczamy stan zapalny błony śluzowej, spowodowany infekcją (wirusową, bakteryjną, grzybiczą) lub reakcją alergiczną.

• To najczęstsza przyczyna zapalenia błony śluzowej nosa, które prowadzi do obrzęku. Zapalenie o charakterze ostrym najczęściej występuje jesienią lub wiosną. Może być wywołane np. przez rhinovirusy lub wirusy paragrypy. Do jamy nosowej przedostają się drogą kropelkową, a spowodowane przez nie dolegliwości trwają średnio tydzień. Na skutek ich obecności w jamie nosowej pobudzane są komórki układu odpornościowego, czyli komórki tuczne, makrofagi, komórki dendrytyczne. Uwalniają one substancje inicjujące zapalenie śluzówki, tzw. mediatory zapalenia. Obrzęk powstaje w wyniku zwiększenia przepływu przez naczynia krwionośne, wzrostu ciśnienia, przekrwienia śluzówki i przesączania komórek i białek z naczyń do błony podśluzowej. Gromadząca się wydzielina w nosie oraz częste kichanie to naturalne reakcje organizmu, który stara się samodzielnie pozbyć czynników infekcyjnych. Po tygodniu, przy odpowiedniej pielęgnacji, nabłonek błony śluzowej nosa powinien całkowicie się zregenerować.

• Jest to kolejna częsta przyczyna obrzęku śluzówki nosa. Reakcja alergiczna występuje na skutek kontaktu organizmu z określoną substancją (alergenem). Alergen inicjuje proces produkcji przeciwciał klasy IgE, które prowadzą do uwalniania mediatorów stanu zapalnego (te same, które pojawiają się w wyniku infekcji). Alergeny pojawiają się sezonowo (np. pyłki drzew lub traw) lub całorocznie (np. roztocza kurzu, sierść zwierząt, grzyby).

Inne przyczyny obrzęku śluzówki nosa

Obrzęk śluzówki nosa może występować również na skutek innych przyczyn, do których zaliczamy m.in.:

• wahania hormonalne w ciąży (podniesiony poziom estrogenów i progesteronu)
• czynniki drażniące np. dym, substancje chemiczne, a nawet perfumy czy potrawy o ostrych, intensywnych zapachach
• zmiany temperatury
• stres

Objawy obrzęku śluzówki nosa

Główny objaw obrzęku błony śluzowej to niedrożność jam nosowych. Prowadzi do innych konsekwencji, takich jak trudności w oddychaniu, zaburzenia węchu i smaku, zmieniona barwa głosu. Dodatkowo najczęściej pojawia się doskwierające uczucie zatkanego nosa, co związane jest z zaleganiem wydzieliny.

Symptomy w dużej mierze uzależnione są od przyczyny, która je wywołała. Zapalenie śluzówki spowodowane infekcją zwykle objawia się również np. wysoką gorączką, katarem, kichaniem, osłabieniem organizmu, zapaleniem spojówek, bólem głowy itd. Obrzękowi powstałemu w wyniku reakcji alergicznej towarzyszą zwykle m.in. kichanie, wyciek wodnistej wydzieliny, świąd.

Przeczytaj również artykuł: Ostre i przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych u dzieci

Leczenie obrzęku śluzówki nosa

W przypadku obrzęku śluzówki nosa i objawów towarzyszących (m.in. zaczerwienienia, otarcia skóry, pieczenie i swędzenie) zalecana jest przede wszystkim właściwa pielęgnacja, której celem będzie przyspieszenie naturalnych procesów regeneracyjnych. Sprawdzi się np. spray z wodą morską, zawierający wiele minerałów i pierwiastków śladowych, które łagodzą obrzękniętą śluzówkę, nawilżają ją i odżywiają. Działanie preparatów tego rodzaju bardzo często wzmocnione jest przez dodatkowe składniki, takie jak np. kwas hialuronowy czy wyciąg z aloesu.

Jeśli objawy po ok. 7 dniach nie ustępują, można wprowadzić leki przeciwzapalne, np. kromoglikan sodu stosowany donosowo i dostępny bez recepty. Do innych środków farmakologicznych zaliczamy również leki przeciwhistaminowe oraz preparaty zmniejszające przekrwienie np. pseudoefedryna.

Pamiętajmy jednak, że preparaty miejscowe (donosowe) mogą być stosowane wyłącznie przez kilka pierwszych dni (do 5 dni). Długotrwałe stosowanie ich może prowadzić nawet do uszkodzenia śluzówki nosowej. Sprawdzają się więc w przypadku ostrych stanów zapalnych. Przewlekły obrzęk śluzówki nosa powinien być leczony pod okiem lekarza specjalisty.