Kichasz podczas wiosennych spacerów po lesie. Zamiast cieszyć się widokiem rozkwitających drzew, pociągasz nosem i łzawisz z oczu. Za każdym razem, gdy spotykasz kota, musisz natychmiast wydmuchać nos. Opisane przypadki to tylko kilka charakterystycznych sytuacji, jakie mogą się przydarzyć osobom cierpiącym na alergiczny nieżyt nosa.

Alergiczny nieżyt nosa jest stanem zapalnym błony śluzowej. Objawia się m.in. kichaniem, wodnistym katarem i tzw. zatkanym nosem. Dolegliwości pojawiają się bezpośrednio po kontakcie z alergenem, wywołującym reakcję.

Do najczęstszych alergenów wywołujących nieżyt nosa zaliczamy m.in.: pyłki roślinne, pleśń, roztocza, sierść zwierząt, pierze. Jest to choroba przewlekła, która wymaga podjęcia specjalistycznego leczenia.

Jak możemy rozróżnić alergiczny nieżyt nosa?

Alergiczny nieżyt nosa to dolegliwość, którą można podzielić na kilka rodzajów. W każdym przypadku symptomy są podobne, a podział dokonywany jest ze względu na czas trwania objawów oraz poziom ich nasilenia.

Podział dolegliwości ze względu na czas występowania objawów:

• Całoroczny alergiczny nieżyt nosa spowodowany jest przez alergeny, z którymi chory spotyka się przez cały czas, np. roztocza kurzu domowego, pleśń, sierść zwierząt. Ten rodzaj alergii ujawnia się najczęściej u dzieci. Dolegliwości mogą zostać zdiagnozowane już w pierwszych latach po urodzeniu.
• Okresowy alergiczny nieżyt nosa (nazywany też sezonowym, ostrym lub okazjonalnym) trwa przez mniej niż 4 dni w tygodniu lub krócej niż 4 tygodnie. Pojawia się w określonych sezonach, np. w okresie pylenia drzew lub traw. Długotrwałość występowania objawów uzależniona jest od rodzaju alergenu, na który uczulony jest pacjent.
• Przewlekły alergiczny nieżyt nosa wiąże się z objawami trwającymi więcej niż 4 dni w tygodniu i dłużej niż 4 tygodnie. Katar może utrzymywać się nawet przez cały rok, jeśli chory ma stały kontakt z alergenem.

Podział dolegliwości ze względu na nasilenie objawów:

• Łagodny alergiczny nieżyt nosa wiąże się ze stosunkowo niewielkimi i mało uciążliwymi objawami. Zwykle nie zaburzają one codziennej aktywności ani snu. Chory odczuwa dyskomfort związany ze standardowymi symptomami, jednak nie uniemożliwiają mu one funkcjonowania.
• Umiarkowany lub ciężki alergiczny nieżyt nosa objawia się w sposób bardzo uciążliwy dla chorego. Mogą pojawić się m.in. zaburzenia snu, trudności w pracy lub nauce, problemy w wykonywaniu codziennych czynności, duży dyskomfort podczas uprawiania sportu, ogólne złe samopoczucie. Chory wymaga stałego leczenia. Postać umiarkowana i ciężka mogą występować zarówno w okresowym, jak i przewlekłym nieżycie nosa.

Jak często występuje alergiczny nieżyt nosa?

Alergiczny nieżyt nosa zwykle kojarzy się z dolegliwością, która dotyka dzieci. W praktyce rzeczywiście objawy najczęściej pojawiają się u młodych osób poniżej 20. roku życia, jednak ujawnić się mogą również u osób starszych. Szacuje się, że na całym świecie z katarem siennym boryka się ok. 10-25% populacji. W Polsce na alergiczny nieżyt nosa cierpi ok. 9 tys. osób. Co ciekawe, tylko 10% chorych jest prawidłowo leczonych.

Objawy alergicznego nieżytu nosa

Do typowych objawów alergicznego nieżytu nosa zaliczamy:

• wodnisty wyciek z nosa
• kichanie
• świąd i zaczerwienienie nosa
• niedrożność nosa

Mogą pojawić się też inne dolegliwości. W zależności od specyfiki choroby oraz jej przyczyn chorzy skarżą się również na m.in.:

• łzawienie, świąd, zaczerwienienie lub obrzęk powiek
• świąd gardła lub uszu
• osłabienie węchu i smaku
• zaburzenia koncentracji, zmęczenie, ogólne złe samopoczucie
• suchość w ustach
• kłopoty ze snem
• ból głowy lub ból nad zatokami przynosowymi

Rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa

Podstawą do diagnozy alergicznego nieżytu nosa są objawy (opisane powyżej), które ujawniają się wyłącznie podczas kontaktu chorego z określonymi alergenami. Wywiad lekarski ma na celu wstępne zidentyfikowanie przyczyny, a także potwierdzenie, czy katar u pacjenta rzeczywiście jest spowodowany uczuleniem, czy też stanowi jeden z symptomów innego schorzenia, np. przeziębienia lub zapalenia zatok.

Potwierdzeniem alergicznego nieżytu nosa są dodatnie wyniki wykonanych przez alergologa testów skórnych. Jeśli nadal pojawiają się wątpliwości co do jednoznacznej diagnozy, przeprowadzane są dodatkowo donosowe testy prowokacyjne. Polegają one na podawaniu do nosa śladowej ilości alergenu i ocenie, czy pojawia się charakterystyczna dla danego uczulenia reakcja (np. kichanie, wyciek z nosa itd.).

Zdarza się, że alergicznemu nieżytowi nosa towarzyszą dolegliwości takie jak duszności, suchy, męczący napadowy kaszel. Symptomy te mogą wskazywać na astmę oskrzelową, co potwierdza kolejne badanie, spirometria.

Leczenie alergicznego nieżytu nosa

Leczenie dolegliwości ma na celu przede wszystkim złagodzenie przykrych dolegliwości, które mogą negatywnie wpływać na samopoczucie oraz codzienne funkcjonowanie pacjenta. W przypadku całorocznego nieżytu najczęściej konieczne jest stałe przyjmowanie leków. Jeśli jednak katar sienny objawia się okresowo, wystarczy stosować odpowiednie środki zaradcze tylko w trakcie trwania objawów. Zaleca się również unikanie alergenów, a także regularne oczyszczanie jamy nosowej i przemywanie oczu.

Najczęściej stosowane leki w terapii alergicznego nieżytu nosa:

• Glikokortykosteroidy — leki donosowe. W większości przypadków dają bardzo dobre rezultaty. Efekty pojawiają się po ok. 7-10 dniach. Nowoczesne preparaty glikokortykosteroidowe są bezpieczne i mogą być stosowane długotrwale. Do reakcji ubocznej zaliczamy występujące niekiedy niewielkie krwawienie z nosa.
• Leki przeciwhistaminowe — dostępne w postaci tabletek, kropli do nosa lub oczu. Stosowane są w celu złagodzenia kichania, łzawienia, świądu oczu i nosa. Obecnie stosowane są wyłącznie leki przeciwhistaminowe II generacji. Mogą przyczyniać się do uczucia senności lub niewielkich problemów z koncentracją.
• Leki przeciwleukotrienowe — mogą być stosowane u pacjentów, którzy oprócz alergicznego nieżytu nosa cierpią również na astmę.
• Kromony — niezbyt silne, lecz bardzo dobrze tolerowane leki stosowane do oczu i nosa.
• Donosowe leki obkurczające — najczęściej dostępne są bez recepty. Stosowane są w celu łagodzenia występujących objawów. Mogą być używane przez ok. 3-5 dni i nie należy ich nadużywać.

Jedną z metod leczenia alergicznego nieżytu nosa jest immunoterapia. Polega na podawaniu (podjęzykowo lub pod postacią wstrzyknięć podskórnych) niewielkich i stopniowo zwiększonych dawek alergenu. Terapia odczulania trwa zwykle przez ok. 3-5 lat i możliwa jest tylko wówczas, gdy zidentyfikowany jest konkretny alergen, powodujący reakcję alergiczną.